SUY THƯỢNG THẬN DO DÙNG CORTICOID

Suy thượng thận do dùng corticoid hay còn gọi là hội chứng giả Cushing. Suy thượng thận do điều trị glucocorticoid là nguyên nhân thường gặp nhất trong các nguyên nhân suy thượng thận thứ phát.

1.Định Nghĩa:

Suy thượng thận do dùng corticoid hay còn gọi là hội chứng giả Cushing. Suy thượng thận do điều trị glucocorticoid là nguyên nhân thường gặp nhất trong các nguyên nhân suy thượng thận thứ phát.

Do glucocorticoid ức chế vùng hạ đồi tuyến yên làm giảm tiết ACTH.

2.Nguyên nhân:

Nguyên nhân do dùng glucocorticoid kéo dài: prednisolon, hydrocortisol, dexamethason…

Loại glucocorticoid hít, tiêm khớp, tiêm bắp, glucocorticoid được trộn trong thuốc gia truyền…

3.Cơ chế :

Ở giai đoạn sớm, nồng độ ACTH nền và cortisol nền có thể bình thường, tuy nhiên dự trữ của ACTH đã suy giảm.

Khi có stress thì đáp ứng tiết cortisol không đủ áp ứng.

Sự thiếu hụt kéo dài ACTH làm vùng lớp bó và lưới vỏ thượng thận sẽ teo lại dẫn tới giảm tiết cortisol và adrogen thượng thận trong khi đó bài tiết aldosteron bình thường.

Tiến triển tiếp theo là toàn bộ trục hạ đồi – yên – thượng thận sẽ bị suy yếu, do đó đáp ứng tiết ACTH khi có kích thích hoặc stress hoặc kích thích bằng ACTH ngoại sinh thì đáp ứng tiết cortisol của vỏ thượng thận cũng giảm.

4.Phân loại:

Phân loại theo cơ chế ức chế trục đồi- yên – thượng thận do steroid ngoại sinh:

• Không ức chế trục đồi – yên – thượng thận.
• Chỉ ức chế hạ đồi yên.
• Ức chế toàn bộ trục hạ đồi – yên – thượng thận.

5.Triệu chứng giả cushing:

Triệu chứng lâm sàng điển hình hơn so với hội chứng Cushing nội sinh như:

• Tăng cân
• Mặt tròn, béo trung tâm
• Mỡ vùng cổ, sau gáy
• Mặt tròn đỏ, da mỏng, rạn da
• Yếu cơ gốc chi
• Rối loạn tâm thần

Nếu bệnh nhân ngừng dùng thuốc:

• Trục hạ đồi – yên – thượng thận bị ức chế gây suy thượng thận thứ phát.
•  Bệnh lý nền nặng lên.
• Hội chứng ngừng thuốc: người bệnh mệt mỏi khó chịu khi ngừng thuốc hay chỉ giảm liều.
• Chán ăn, đau cơ, nhức đầu, sốt, bong vảy da.

6. Cận lâm sàng:

• Hạ natri huyết, kali huyết không tăng vì không giảm aldosterol
• Hạ đường huyết.
•  Cortisol sáng < 3mcg / dl thì chẩn đoán là suy thượng thận.
• Nếu cortisol sáng > 20mcg / dl thì loại bỏ suy thượng thận.

7.Chẩn đoán:

– Lâm sàng: tiền sử có dùng corticoid, có biểu hiện lâm sàng hội chứng Cushing ngoại sinh.

– Cận lâm sàng:
+ Xét nghiệm cơ bản, đo mật độ xương.
+ Cortisol huyết tương giảm.
+ Các nghiệm pháp đánh giá:

Nghiệm pháp	Không ức chế trục hạ đồi – yên – thượng thận	Ức chế hạ đồi – yên – thượng thận	Teo vỏ thượng thận chức năng
Kích thích ACTH liều cao 250 mcg	Bình thường	Bình thường	Giảm
Hạ đường huyết	Bình thường	Giảm	Giảm
Metyrapone	Bình thường	Giảm	Giảm
Kích thích bằng CRH	Bình thường	Giảm	Giảm
Kích thích bằng ACTH	Bình thường	Giảm	Giảm

 

Tham khảo:

 

• Dịch vụ trị liệu tại nhà
• Điều trị đau thắt lưng tại nhà
• Điều trị đau cổ vai gáy tại nhà
• Phục hồi chức năng cho người tai biến mạch máu não tại nhà